Łucznictwo część 2

Konstrukcja łuku bloczkowego c.d.
Na początku należało by ustalić nazwy ważniejszych części łuku, aby wiedzieć, o czym my właściwie mówimy.
fot. Budowa łuku:

Bardzo ważne są poszczególne wymiary łuku. Przekładają się one bezpośrednio na własności strzeleckie i trudność operowania w trudnych warunkach.

Długość łuku, czyli ATA (Axle To Axle).
Wbrew polskiej nazwie nie jest to całkowita długość łuku, tylko, jak to prawidłowo opisuje nazwa angielska, odległość między osiami bloczków. Ze względu na długość łuki dzielimy na długie, średnie i krótkie. Im krótszy łuk, tym łatwiej nim manewrować w gęstwinie krzaków, łatwiej zmieścić się z nim na ambonie i podchodzić zwierzynę. Z drugiej strony im łuk jest dłuższy, tym łatwiej z niego strzelać i... trafiać. Łuki o większym ATA pozwalają na większą precyzję strzałów i lepiej tolerują błędy przy oddawaniu strzału. Dlatego łuki wyczynowe są z reguły bardzo długie – nawet powyżej 40” (cali), a myśliwskie znacznie krótsze, bo na dystansach myśliwskich (poniżej 30 m) ich utrata precyzji ma mniejsze znaczenie.

Wysokość cięciwy (brace hight)
Jest to odległość cięciwy od punktu oparcia łuku, którym jest najbardziej do przodu wysunięty punkt rękojeści. Od tego parametru zależy szybkość strzały – a więc jej energia. Im brace jest krótszy, tym szybkość strzały większa, bo cięciwa napędza ją na dłuższym odcinku. Jednocześnie wraz ze zmniejszaniem wysokości cięciwy, łuk zaczyna zachowywać się jak rewolwer, w którym zwiększamy siłę strzału, jednocześnie skracając lufę. Dlatego łuki sportowe mają duży brace, zaś myśliwskie krótszy. Moim zdaniem, brace graniczny to 7” (cale). Powyżej są łuki wybaczalne i „łagodne” dla robiącego błędy strzelca, zaś poniżej łuki wymagające i trudniejsze do opanowania.

Jak widać na fotografiach w pierwszej części artykułu, łuki bloczkowe mogą mieć różne ustawienie ramion. Oczywiście te różnice także mają wpływ na sposób użytkowania danego łuku. Ramiona rozstawione od siebie i tworzące kształt lidery D są charakterystyczne dla łuków sportowych, gdyż po pierwsze mają dłuższe ATA – co zwiększa celność łuku, a po drugie - takie łuki są znacznie głośniejsze i zwierzyna płoszy się przy strzale.
Łuki z ramionami ustawionymi równolegle przeznaczone są do polowania.
Wiele elementów budowy łuku myśliwskiego ma za zadanie pochłanianie drgań powstających przy wystrzale i wyciszanie dźwięku, jaki wówczas powstaje.

Cięciwa i kable
Obecnie nawet w łukach klasycznych i tradycyjnych rzadko używane są włókna pochodzenia naturalnego. Znacznie częściej są to tworzywa typu Dakron, Kevlar, czy Dyneema. Są to materiały o niewiarygodnych właściwościach mechanicznych, używane w konstrukcji naddźwiękowych samolotów i promów kosmicznych. Cięciwa w łuku bloczkowym to krótki odcinek linki połączony z kablami – linkami przechodzącymi przez bloczki.
Widoczne na zdjęciach różne gumowe elementy przymocowane do cięciwy i kabli mają za zadanie pochłaniać drgania i wyciszać dźwięk strzału.

Dlaczego łuki myśliwskie muszą być ciche?
Zwierzyna europejska ma niemiły zwyczaj wykonywania czegoś, co po angielsku określa się jako „string jump”. Słysząc „BRZDĘĘĘK” cięciwy podczas zwalniania strzały, zwierzę wykonuje nagły skok i obrót w powietrzu. Dotyczy to każdego gatunku zwierzyny płowej i dzików. Co ciekawe, zwierzęta amerykańskie i afrykańskie nie wykazują takiego zachowania. Dlatego maksymalny dystans strzału w Europie ograniczony jest do 30 metrów, aby strzała trafiła w cel, zanim ten zdąży zareagować. Z drugiej strony, w relacjach z polowań w Ameryce często przewijają się wzmianki o odległościach strzału rzędu 70-90 metrów.
Bowhunterzy na szczęście z tego ograniczenia uczynili cnotę i szczytem mistrzostwa nie jest zabicie zwierzęcia z dużej odległości, a podejście niezauważonym i oddanie zabójczego strzału z mniej niż pięciu metrów. Największy szacunek, cześć i poważanie.

Celowniki:
Jak większość osprzętu łuczniczego dzielimy je na myśliwskie i sportowe. Celownik przymocowany jest do majdanu i spełnia funkcję taką jak muszka w otwartych przyrządach celowniczych.
Celownik myśliwski posiada kilka, najczęściej 3-5 (ale zdarza się też mniej lub więcej) szpilek celowniczych zwanych pinami. Myśliwy w zależności od oceny (bardzo precyzyjnej, najczęściej przy pomocy laserowego dalmierza) odległości od celu wybiera odpowiedni pin do wycelowania. Nowoczesne celowniki wyposażone są w światłowody kończące się na czubkach pinów i spełniające funkcje podświetlonej kropki w lunecie. Jest także możliwość zamontowania sztucznego oświetlenia pinów
fot. Celownik myśliwski.

Celownik sportowy ma tylko jedno zadanie: umożliwić jak najprecyzyjniejsze wycelowanie i oddanie perfekcyjnego strzału. Ponieważ odległość strzelania sportowego jest zawsze jednakowa, wystarczy jeden punkt celowniczy. Natomiast precyzja wymaga maksymalnej długości linii celowniczej, stąd te wszystkie wysięgniki odsuwające celownik (zwany przez polskich łuczników „lipko”) od oka. W wyczynowych lipkach stosuje się różnego rodzaju soczewki powiększające obraz celu.
Dla ciekawskich, na bocznej krawędzi soczewki w moim celowniku przedstawionym na zdjęciu jest napis „Svarovski optik” :)
fot. Celownik sportowy.

Odpowiednikiem szczerbinki w łuku bloczkowym jest montowany w cięciwie przeziernik, czyli peep sight. Patrząc przez otwór w przezierniku należy koncentrycznie zgrać z nim okrąg celownika, następnie dobrać pin odpowiedni do odległości od zwierzęcia, ustawić całość na komorze i zwolnić spust. Oto cała tajemnica skutecznego strzału z łuku myśliwskiego.
fot. Przezierniki peep sight

fot. Sposób celowania z przeziernikowych przyrządów celowniczych.

Próba oddania strzału z łuku o naciągu 70-80# przy użyciu palców skończyłaby się koniecznością pomocy lekarskiej. Dlatego do naciągania cięciwy i jej zwalniania używa się spustu.
Konstrukcji i zasad działania spustów jest tyle, ile firm je produkujących.
Nas, jako użytkowników, interesuje tylko to, że spusty dzielimy na palcowe i nadgarstkowe. Te pierwsze wyglądają trochę jak kastety i trzymane są ręką naciągającą łuk (tzw. ręka cięciwna).
Nadgarstkowe przypinane są paskami do nadgarstka powyżej dłoni i tylko mechanizm trzymający i zwalniający cięciwę znajduje się w okolicy palca, którym ów spust zwalniamy.
fot. Spust nadgarstkowy i spust palcowy.

Podstawka pod strzałę:
Podstawki myśliwskie różnią się od sportowych tym, że trzymają strzałę niezależnie od ruchów łuku. Najprostszą jest podstawka typu Whisker Biscuit, zwana popularnie „ciasteczkiem”.
fot. Whisker biscuit

Ma ona kilka wad spowodowanych przez stały kontakt włosia ze strzałą. Najważniejsza z nich to strata energii, która częściowo zużywana jest na pokonanie tarcia między promieniem strzały a włosiem podstawki.
Wad tych nie posiadają podstawki mechaniczne, które przy strzale nie mają kontaktu ze strzałą. Zasady działania takich podstawek są różne, najczęściej spotykane są podstawki opadające, gdzie widełki podpierające strzałę przy zwolnieniu cięciwy kładą się poziomo i strzała zostaje wystrzelona bez kontaktu z elementami łuku.
fot. Podstawka opadająca

Znacznie rzadziej spotykane są podstawki typu szczękowego, gdzie trzymające promień strzały szczęki otwierają się przy zwalnianiu cięciwy.
fot. Podstawka szczękowa zamknięta i otwarta po strzale.

Stabilizatory mają za zadanie zmniejszenie drgań przy strzale i ułatwienie celowania. Działają one mniej więcej tak, jak ciężka lufa varmintowska w sztucerze.
Sportowe i myśliwskie różnią się głównie długością. Na strzelnicy można pozwolić sobie na wykorzystanie zasady dźwigni dla zwiększenia skuteczności obciążenia. Osprzęt łuku do polowania musi zapewniać możliwość przemieszczania się w łowisku, dlatego stabilizator nie może wystawać zbyt daleko od łuku, aby nie zaczepiał o gałęzie i pobliskie przedmioty.
Najczęściej stabilizator ma długość około 25-30cm i wiele elementów gumowych pochłaniających drgania.
fot. Stabilizator myśliwski.

Smycz – czyli pętla zakładana na rękę, chroniąca łuk przed upadkiem podczas strzału i przenoszenia. Naprawdę bardzo ważna dla oddawania prawidłowych strzałów gdzie rękojeść łuku nie jest trzymana przez palce ręki łucznej,
fot. Smycz

Strzała, czyli to, co leci od strzelca w stronę celu, składa się z grotu, promienia, lotek i nasadki. Pierwotnie grotem był kawałek kamienia odpowiedniego kształtu i o zaostrzonych krawędziach, który szybko zastąpiono kawałkiem metalu, promieniem prosta łodyga z trzciny, a lotki wykonywano z ptasich piór. Dzisiaj również spotyka się strzały o podobnej konstrukcji, o metalowym kutym grocie, drewnianym promieniu i z lotkami z piór. Używane są do strzelań tradycyjnych i na imprezach bractw historycznych.
Do polowań na zawodach łuczniczych używane są strzały zbudowane z materiałów kompozytowych, włókien węglowych i kewlarowych, lekkich stopów i różnych kombinacji zaawansowanych techniczne materiałów.
fot. Strzała: promień, nasadka (nock), lotki, grot

Grot, czyli ta część strzały, która wbija się w cel, jest tradycyjnie stalowy. Chociaż spotkałem się już z grotami z wolframu i tytanu. Oba materiały twardsze od przeciętnej stali, pierwszy znacznie cięższy, drugi znacznie lżejszy. Groty sportowe mają prosty kształt zbliżony do pocisku karabinowego. Chodzi o aerodynamikę i celność.
fot. Groty sportowe.

Groty myśliwskie zwane z języka angielskiego broadheads – co zostało spolszczone na „brodhedy” - oprócz celności i penetracji muszą zapewnić jak najszybszą śmierć zwierzęcia. Dlatego wyposażone są w ostrza mające na celu dokonanie odpowiednich zniszczeń w tuszy, a konkretnie w płucach, sercu i dyżych naczyniach. Mogą to być groty z ostrzami stałymi, wymiennymi lub mechanicznymi. Ponieważ duża powierzchnia ostrzy jest wrażliwa na boczny wiatr, wymyślono różne, nieraz bardzo skomplikowane konstrukcje w których ostrza rozkładają się po trafieniu w cel.
fot. Broadhead ze stałymi ostrzami
fot. Broadhead z wymiennymi ostrzami
fot. Broadhead automatyczny przed i po trafieniu w cel.
To chyba tyle, jeśli chodzi o najważniejsze technikalia łucznicze. W kolejnych częściach zajmiemy się techniką strzelania z łuku i treningiem łuczniczym.