Magia zwierząt część VI - Czapla siwa

W Polsce zazwyczaj lubimy długonogie ptaszyska - bocian to niemalże nasz symbol narodowy, żurawie tańce opisywane są w literaturze jak najwspanialsze widowiska baletowe, z czapla siwa...hmmm. Nie jest ani tak ładnie ubarwiona jak bociek, ani tak zgrabna i roztańczona jak żuraw, a w dodatku uznawana jest za podłego szkodnika, który nie tylko pustoszy stawy rybne, ale i odpowiada za zmniejszenie pogłowia zająca i kuropatwy, których młode stanowią łatwy łup dla naszej "siwuchy". A w tradycji i symbolice magicznej to taki zacny ptak!

Zacznijmy od starożytności: w Egipcie czapla należała do kręgu świętych ptaków. Wierzono, iż mityczny ptak Benu (feniks) przyjąwszy postać czapli leciał nad wodami Rzeki Chaosu. Kiedy wydał z siebie przeciągły krzyk, rozdarł nim panującą dookoła ciszę, tym samym dając początek stworzeniu świata. W religii egipskiej utożsamiano czaplę z bóstwami Ra i Ozyrysem, a więc najwyżej postawionymi postaciami panteonu. Z uwagi na żerowanie głównie o świcie wiązana była z kultem Słońca, jako ptak, który wita je o wschodzie. Dla Egipcjan czapla była symbolem narodzin, nowego początku, ale również melancholii i smutku.

Następnie mamy mitologię grecką, w której czapla znalazła miejsce w micie o Scylli, córce króla Nizosa. Młoda panna zapałała gorącą miłością do Monosa, władcy Krety, który pragnął zagarnąć królestwo ojca swej wybranki. Scylla nie zastanawiając się zbytnio zdradziła więc ojca, a Minos przy jej pomocy pozbył się niedoszłego teścia i zawładnął włościami narzeczonej. Szybko jednak przeszła mu chęć do ożenku, za to uznał czyn Scylli za karygodny - by przykładnie ukarać niewierną, przykuł ją do rufy jednego ze swych wojennych statków. Bogowie, widząc podłość "narzeczonego", postanowili uchronić Scyllę przed utonięciem i przemienili ją w czaplę, by mogła odlecieć w bezpieczne miejsce. Za sprawą tej legendy Grecy czaplę utożsamiali z naiwną miłością, zdradą, zgubną namiętnością, ale także paradoksalnie z odkupieniem i oczyszczeniem z win.
Jeśli chodzi o symbolikę chrześcijańską, to i w niej znajdujemy nawiązania do czapli. Jako jeden z gatunków żywiących się wężami, ukazywać miała Chrystusa niszczącego grzech (wąż naturalnie od dawien dawna jest wszakże symbolem grzechu). Zaś przez rzadką wśród zwierząt zdolność do płaczu ze smutku i bólu, wiązano czaplę z Chrystusem cierpiącym w ogrodzie oliwnym. Podobnie jak Grecy, chrześcijanie w czapli widzą symbol odkupienia grzechów - czapla unosząca się nad ciężkimi, deszczowymi chmurami, swoim krzykiem zwiastująca nadejście burzy, ma obrazować duszę, która wolna jest od grzechu i potrafi przed nim ulecieć, wzbić się ponad niego. Ciekawe jest także skojarzenie zachowań tego ptaka ze sprawiedliwym, pobożnym człowiekiem: czapla żeruje na ziemi, zaś gniazduje na drzewach, tak jak pobożny człowiek korzysta z dóbr ziemskich, przez cały czas dążąc do niebiańskich.

Powszechnie uznaje się też czaplę za symbol cierpliwości i mądrości, a to z powodu jej sposobu żerowania - czapla potrafi przez bardzo długi czas stać w wodzie, czekając aż podpłynie do niej zdobycz. Czasem rozkłada skrzydła, ocieniając taflę wody i tym samym przywabiając spragnione cienia ryby. Nie tyka również padliny, mimo iż długim dziobem często grzebie w błocie i bagnie. Przez to wtykanie dzioba, czasem zbyt głęboko, uważano ją również za istotę wścibską i ciekawską, ale za tym ostrożną i rozważną. Podobnie jak bociana wiązano ją z narodzinami dzieci, potomstwem, być może z uwagi na ich powroty na wiosnę, kiedy to na świat przychodziło najwięcej dzieci (kobiety w dawnych czasach najczęściej zachodziły w ciążę w okresie letnim, wczesnojesiennym, gdy pokarmu było pod dostatkiem. Poza tym urodzenie na wiosnę wiązało się z możliwością powrotu do pracy na roli wraz z nastaniem okresu zbiorów, gdzie każda para rąk była niezbędna).

Na koniec opiszę krótko interesujący zwyczaj godowy czapli: mianowicie samiec oświadcza się samicy, z którą chce tworzyć parę, kładąc przed nią gałązki, jako symbol ich wspólnego gniazda. Jeśli samica podniesie gałązki, oznacza to jej zgodę i para rozpoczyna wspólną budowę gniazda.